Bağımlılık Nedir?

Bağımlılık, kişinin belirli bir maddeye veya davranışa karşı kontrol edilemez bir istek ve zorunlu kullanım geliştirmesi durumudur. Bu durum, kişinin günlük yaşamını, fiziksel ve mental sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Bağımlılık, sadece kimyasal maddelere karşı değil, aynı zamanda davranışlara karşı da gelişebilir. Bağımlılığın biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıkan karmaşık bir durum olduğu bilinmektedir (Volkow et al., 2016).

Bağımlılık Nedir? Hangi Tür Bağımlılıklar Vardır? Bağımlılık Tedavisinde Holistik Yaklaşım Nasıl Olmalıdır?

Hangi Tür Bağımlılıklar Vardır?

Bağımlılıklar genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir: kimyasal bağımlılıklar ve davranışsal bağımlılıklar.

Kimyasal Bağımlılıklar

Alkol Bağımlılığı: Alkol bağımlılığı, kişinin alkol kullanımı üzerindeki kontrolünü kaybetmesi ve sürekli olarak alkol tüketmeye devam etmesidir. Alkol kullanım gittikçe tolerans artışı gösteren bir durumdur.  Artan tolerans, yoksunluk belirtileri, alkolü azaltma çabalarının başarısız olması, alkol kullanımı nedeniyle sosyal ve mesleki işlevselliğin bozulmasına yol açar. Bu durum, sosyal, mesleki ve sağlık açısından ciddi sorunlara yol açar. Alkol bağımlılığı genellikle birkaç aşamadan oluşur:

     - Başlangıç Aşaması: Sosyal içme ile başlar, zamanla daha sık ve fazla miktarda içmeye dönüşür.

     - Riskli İçme Aşaması: Birey, kontrolsüz içme alışkanlıkları geliştirir ve bu durum sosyal, mesleki veya hukuki sorunlara yol açabilir.

     - Bağımlılık Aşaması: Alkol kullanımı kontrol edilemez hale gelir, birey alkolü bırakma çabalarında başarısız olur ve yoksunluk belirtileri yaşar.

   - Fiziksel ve Psikolojik Etkiler: Alkol bağımlılığı, karaciğer hastalıkları, kalp problemleri, sindirim sorunları, beyin hasarı ve ruhsal bozukluklar (depresyon, anksiyete) gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

  bağımlılığının biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi sonucu geliştiği bilinmektedir. Beyindeki ödül sistemi, alkolün dopamin salınımını artırarak bağımlılığa katkıda bulunur (Volkow et al., 2016).

Uyuşturucu Bağımlılığı: Uyuşturucu bağımlılığı, kişinin yasadışı maddeler (eroin, kokain, amfetamin gibi) veya reçeteli ilaçlar (opioidler, benzodiazepinler gibi) üzerinde kontrol edilemez bir şekilde bağımlılık geliştirmesidir. Madde kullanımını kontrol edememe, artan tolerans, yoksunluk belirtileri, sosyal ve mesleki işlevselliğin bozulması belirtiler olarak sıralanabilir. Beyindeki ödül sisteminin uyuşturucular tarafından uyarılması, bağımlılığın temel mekanizmasını oluşturur (Nestler, 2005).

     - Eroin: Yoğun mutluluk ve rahatlama hissi yaratır. Yoksunluk belirtileri arasında kas ağrıları, mide bulantısı, kusma ve anksiyete bulunur (Volkow et al., 2003).

     - Kokain: Hızlı ve yoğun bir öfori yaratır. Yoksunluk belirtileri arasında depresyon, yorgunluk ve huzursuzluk yer alır (Ritz et al., 1987).

     - Amfetaminler: Enerji, dikkat ve uyanıklık hissi yaratır. Yoksunluk belirtileri arasında depresyon, yorgunluk ve artan iştah bulunur (Kuczenski & Segal, 1997).

     - Reçeteli İlaçlar: Ağrıyı azaltır ve rahatlama hissi yaratır. Yoksunluk belirtileri arasında anksiyete, uyku problemleri ve nöbetler bulunur (Compton & Volkow, 2006).

 Sigara ve Nikotin Bağımlılığı: Sigara ve nikotin bağımlılığı, tütün ürünlerinin kullanımına bağlı olarak gelişen bir bağımlılık türüdür. Nikotin, beyin kimyasını değiştirerek bağımlılık yapar. Nikotin yoksunluğu, artan tolerans, sigarayı bırakma çabalarının başarısız olması. Nikotin bağımlılığı, beyin dopamin sistemini etkileyerek ödül ve zevk merkezlerini uyarır (Benowitz, 2010).

Davranışsal Bağımlılıklar

 Kumar Bağımlılığı: Kumar bağımlılığı, kişinin kumar oynama dürtüsünü kontrol edememesi ve bu durumun finansal, sosyal ve kişisel sorunlara yol açmasıdır. Kumar oynama dürtüsünün kontrol edilememesi, artan para kayıpları, sosyal ve mesleki işlevselliğin bozulması. Kumar bağımlılığı, beyin ödül sistemindeki dopamin düzeylerinin değişmesi ile ilişkilidir (Potenza, 2006).

İnternet ve Sosyal Medya Bağımlılığı: İnternet ve sosyal medya bağımlılığı, bu platformların aşırı ve kontrolsüz kullanımı sonucu gelişen bir bağımlılık türüdür. İnternette veya sosyal medyada geçirilen sürenin kontrol edilememesi, günlük aktivitelerin ve sosyal ilişkilerin zarar görmesi. İnternet bağımlılığı, dopamin salınımı ve beyin ödül sistemi ile ilişkilidir (Young, 1998).

3. Yeme Bozuklukları: Yeme bozuklukları, aşırı yeme, yeme reddi veya yeme düzeniyle ilgili diğer anormal davranışlarla karakterize edilen bağımlılıklardır. Aşırı yeme veya yeme reddi, vücut ağırlığı ve şekli ile ilgili aşırı kaygı, sosyal ve mesleki işlevselliğin bozulması. Yeme bozuklukları, genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu gelişir (Kaye et al., 2013).

Bağımlılık Tedavisinde Holistik Yaklaşım Nasıl Olmalıdır?

Holistik (bütüncül) yaklaşım, kişinin sadece bağımlılığını değil, aynı zamanda fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal sağlık durumunu da göz önünde bulundurarak tedavi edilmesini sağlar. Bu yaklaşım, çeşitli tedavi yöntemlerini bir araya getirerek daha etkili ve sürdürülebilir sonuçlar elde etmeyi amaçlar. Vitainvent olarak uyguladığımız bazı holistik tedavi yöntemleri şunlardır:

İlaç Tedavisi

Bağımlılıkla başa çıkmada bazı durumlarda ilaç tedavisi önemli bir rol oynar. İlaçlar, yoksunluk belirtilerini hafifletmek ve nüks riskini azaltmak için kullanılabilir. Doktorlar tarafından verilen ilaç tedavileri, bireysel ihtiyaçlara göre düzenlenir ve düzenli olarak takip edilir (Kreek et al., 2000).

Şema Terapi

Şema terapi, bireylerin çocukluk ve ergenlik dönemlerinde geliştirdikleri olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını hedef alır. Bu terapi yöntemi, bireylerin bu kalıpları tanıyarak değiştirmelerine ve duygusal yaraların iyileşmesine yardımcı olur. Şema terapi, bağımlılık davranışlarının altında yatan temel sorunları ele alır (Young et al., 2003).

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel Davranışçı Terapi, bağımlılığa yol açan olumsuz düşünce ve davranışları tanımlamayı ve değiştirmeyi amaçlar. Bu terapi yöntemi, bireylerin daha sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olur. BDT, bağımlılık tedavisinde etkili bir araç olarak kullanılır ve kişinin kendine olan güvenini artırır (Carroll, 1998).

Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR)

EMDR, travmatik anıların işlenmesine ve duygusal yaraların iyileşmesine yardımcı olan bir terapi yöntemidir. Bu terapi, bağımlılık tedavisinde, travma ile ilişkili olumsuz duyguları ve inançları değiştirmek için kullanılır. EMDR, bireyin geçmiş travmalarını işleyerek bağımlılık davranışlarını azaltır (Shapiro, 2001).

Fonksiyonel Tıp

Fonksiyonel tıp, vücudun bütüncül sağlığını desteklemeyi amaçlayan bir yaklaşım sunar. Bu, beslenme, uyku, egzersiz ve stres yönetimi gibi yaşam tarzı faktörlerini içerir. Fonksiyonel tıp, vücudun doğal iyileşme yeteneklerini destekler ve bağımlılığın biyolojik temellerine müdahale eder. Bu yaklaşım, bireyin genel sağlığını iyileştirerek bağımlılık tedavisini destekler (Bland, 2017).

Nöral Terapi

Nöral terapi, sinir sisteminin düzenlenmesine yardımcı olan bir tedavi yöntemidir. Bu terapi yöntemi, vücudun belirli bölgelerine yapılan enjeksiyonlarla sinir sistemi üzerinden bütüncül bir iyileşme sağlar. Nöral terapi, bağımlılıkla ilgili fiziksel ve zihinsel sorunların hafifletilmesine yardımcı olur (Dosch, 2007).

Sonuç

Bağımlılık, sadece bir madde veya davranışa yönelik bir bağımlılık değil, aynı zamanda kişinin tüm yaşamını etkileyen karmaşık bir sorundur. Bu nedenle, tedavisinde de bütüncül bir yaklaşım benimsemek gereklidir. Vitainvent olarak sunduğumuz çeşitli terapi ve tedavi yöntemleri ile bağımlılık sorunlarına kapsamlı ve etkili çözümler sunuyoruz. Holistik yaklaşımlarımız sayesinde, sadece bağımlılığı değil, aynı zamanda kişinin genel sağlığını ve yaşam kalitesini de iyileştirmeyi hedefliyoruz. Bu şekilde, bireyler bağımlılıklarından kurtulurken, aynı zamanda daha sağlıklı, dengeli ve mutlu bir yaşam sürme şansına sahip olurlar. Vitainvent olarak, her bireyin benzersiz olduğunu ve bu nedenle kişiselleştirilmiş tedavi planlarının önemini vurguluyoruz. Bağımlılıkla mücadelede yalnız değilsiniz; biz buradayız ve sizin yanınızdayız.

Kaynaklar

- Benowitz, N. L. (2010). Nicotine addiction. **New England Journal of Medicine**, 362(24), 2295-2303.

- Bland, J. (2017). The Disease Delusion: Conquering the Causes of Chronic Illness for a Healthier, Longer, and Happier Life. **Harper Wave**.

- Carroll, K. M. (1998). A cognitive-behavioral approach: Treating cocaine addiction. **National Institute on Drug Abuse**.

- Compton, W. M., & Volkow, N. D. (2006). Major increases in opioid analgesic abuse in the United States: Concerns and strategies. **Drug and Alcohol Dependence**, 81(2), 103-107.

- Dosch, P. (2007). Manual of Neural Therapy According to Huneke. **Thieme**.

- Goldman, D., Oroszi, G., & Ducci, F. (2005). The genetics of addictions: uncovering the genes. **Nature Reviews Genetics**, 6(7), 521-532.

- Kaye, W. H., Fudge, J. L., & Paulus, M. (2009). New insights into symptoms and neurocircuit function of anorexia nervosa. **Nature Reviews Neuroscience**, 10(8), 573-584.

- Kreek, M. J., LaForge, K. S., & Butelman, E. (2000). Pharmacotherapy of addictions. **Nature Reviews Drug Discovery**, 1(10), 710-726.

- Kuczenski, R., & Segal, D. S. (1997). Effects of methylphenidate on extracellular dopamine, serotonin, and norepinephrine: Comparison with amphetamine. **Journal of Neurochemistry**, 68(5), 2032-2037.

- Nestler, E. J. (2005). Is there a common molecular pathway for addiction? **Nature Neuroscience**, 8(11), 1445-1449.

- Potenza, M. N. (2006). Should addictive disorders include non-substance-related conditions? **Addiction**, 101, 142-151.

- Ritz, M. C., Lamb, R. J., Goldberg, S. R., & Kuhar, M. J. (1987). Cocaine receptors on dopamine transporters are related to self-administration of cocaine. **Science**, 237(4819), 1219-1223.

- Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR): Basic principles, protocols, and procedures. **Guilford Press**.

- Volkow, N. D., Fowler, J. S., & Wang, G. J. (2003). The addicted human brain: insights from imaging studies. **Journal of Clinical Investigation**, 111(10), 1444-1451.

- Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. **CyberPsychology & Behavior**, 1(3), 237-244.

- Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner's Guide. **Guilford Press**.